Արցախի «ռուսաթափումը»

Ադրբեջանական ԱՊԱ գործակալությունը երկու օր առաջ հայտնեց, որ ռուսական «խաղաղապահ կոնտինգենտի» դուրսբերումը Արցախից մեկնարկել է:

Առաջինը խաղաղապահները լքել են Դադիվանքը:

Տեղում վերահսկողությունն ամբողջությամբ անցել է ադրբեջանական բանակին։

Հաջորդ օրը Դմիտրի Պեսկովն իր հերթին, Հիքմեթ Հաջիևն էլ մյուս կողմից հաստատեցին, որ Ադրբեջանի և Ռուսաստանի բարձրագույն ղեկավարության համատեղ որոշման արդյունքում ռուսական խաղաղապահ զորակազմը վաղաժամ լքում է Արցախը և որ մեկնարկել է Ղարաբաղից ՌԴ զորախմբի դուրս բերման գործընթացը։

Այնուհետև՝ ադրբեջանական լրատվամիջոցները սկսեցին տարածել ռուս խաղաղապահների Լեռնային Ղարաբաղից հեռանալու կադրերը։

Իսկ այսօր պարզվեց, որ իր գործունեությունն է դադարեցնում Ակնայում (Աղդամ) գործող հրադադարի ռեժիմի վերահսկողության

թուրք-ռուսական համատեղ մշտադիտարկման կենտրոնը:

Եվ երբ առաջացավ հարց, թե արդյոք ռուսական կոնտինգենտն ամբողջությա՞մբ է դուրս բերվելու Արցախից, քանզի այդ մասին չկար ոչ մի հիշատակում, ապա այսօր նաև պարզ դարձավ, որ նախկին 2000-ի փոխարեն Արցախում կմնա 500 ռուս խաղաղապահ։

Այն, որ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության համաձայն նրանք պետք է Արցախում մնային 5 տարի, որից հետո, կողմերի համաձայնությամբ, ժամկետը կարող էր ևս 5 տարով երկարաձգվել՝ բոլորս գիտենք:

Այն, որ դեռևս ժամկետը չլրացած, շուրջ մեկ տարի վաղ կարող էր նման որոշում կայացվեր՝ գրեթե անհավանական էր:

Չնայած, ըստ տրամաբանության, ենթադրելի էր, որ առաքելությունն իմաստազրկվել էր, որպես այդպիսին՝ գործառույթները սպառված էին, հետևաբար, դուրս գալը` կանխատեսելի:

Այս մասով ՌԴ-ի պաշտոնական դիրքորոշումը հետևյալն է.

Արցախը հայաթափվեց ու խաղաղապահների ներկայությունն այլևս դարձել է իմաստազուրկ, արդյունքում՝ ժամկետից շուտ հեռանում ենք։

Խաղաղապահ զորակազմի առաքելությունը կարելի է համարել ամբողջությամբ կատարված։

Խաղաղ բնակչությանը հաջողվել է պաշտպանել, քաղաքացիականների մասով կանխվել է արյունաթափությունը:

Նոր պատերազմի հավանականությունը զրոյացված է:

Խաղաղապահների կարիքն այլևս չկա, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտող կողմեր չկան և ոչ ոք չի վիճում այն փաստի շուրջ, որ Ղարաբաղը պատկանում է Ադրբեջանին։

Հետևաբար՝ ժամանակն է, որ մեր զինվորականները վերադառնան տուն:

Առերևույթ՝ «այդպես է որ կա»:

Շատ ճիշտ ու ընտրված բառամթերքով ու կոռեկտ ձևակերպումներով «հիմնավորում» է:

Սակայն հարց հարցոցն է, թե ո՞րն է արդյոք ռուսական կոնտինգենտի վաղաժամ հեռանալու իրական պատճառը և թե ի՞նչն է եղել դուրս գալու գինը:

Թերևս 500 ռուս խաղաղապահի մնալն անգամ կարելի է դիտարկել, որ ռուսական ներկայությունն Արցախում իսպառ չի վերացել:

Նույն տրամաբանությամբ՝ 1 ռուս զինվորի ու 1 ռուսական դրոշի առկայությունը ևս բավարար է համարել, որ ռուսական «միսիան» Արցախում ավարտված չէ և այդ համատեքստում սիմվոլիկ թվաքանակն էլ է հիմք ու հանգամանք (թեկուզ որպես թռչնակ դնելու) որ ՌԴ-ն Արցախից դուրս չի եկել, միջնորդային դերակատարությունը, ներկայությունը, ազդեցությունն ու հեգեմոնիզմը շարունակում է պահպանել:

Հետևաբար, խաղաղապահների ոչ ամբողջական դուրս գալը Արցախից դեռևս չի նշանակում «конец русского Закавказья», այլ սա ընդամենը մեծ խաղի մի դրվագն է:

Մանավանդ, երբ նրանք պնդում են, թե արցախահայերը՝ իրավունքների և անվտանգության ապահովման պայմանով պետք է վերադառնան իրենց հայրենիք և կարծես վստահ են, որ այդպես էլ կլինի, վերադարձը սարերի հետևում չէ:

Ասել կուզի՝ «հայ փախստականների» վերադարձի հարցը փակված չի համարում, ինչպես նաև հավատարիմ է մնում նոյեմբերի 9-ի պայմանագրին, համաձայն որի՝ ռուս խաղաղապահների ժամկետն ավարտվում է 2025 թվականին։

Բնականաբար, հայերի ֆիզիկական ներկայությամբ է պայմանավորված նրանց այնտեղ շարունակաբար մնալու հիմնական պատճառն ու ալիբին:

Իսկ կոնտինգենտի մեծ մասի դուրսբերումը շատ հնարավոր է ՌԴ-ի նախաձեռնությունն է՝ հետևյալ մտայնությամբ ու պատճառաբանությամբ.

* Պուտինն իր դեմքն է «պարզերեսում»՝ առիթ չտալով Ալիևին անձամբ հիշեցնելու ու պահանջելու խաղաղապահների դուրսբերման մասին և դա արեց սեփական նախաձեռնությամբ,

* Ժամկետից շուտ դուրսբերումով (եթե բացառում ենք առևտուր-գործարքը) վերջինս Ալիևի գլխի տակ ժամանակավոր փափուկ բարձ դրեց, հընթացս հաճոյանալով՝ վստահություն, անաչառություն ու անկողմնակալություն «վաճառեց»,

* Չի բացառվում, որ Պուտինն իրոք անիմաստ է համարում այսպիսի ստատուս քվոյի պայմաններում իր զորքի պահումն Արցախում:

Սակայն կրկին հարց է առաջանում, թե այդ դեպքում մնացյալ 500 հոգին ինչի՞ համար են ու ի՞նչ գործառույթներ են իրականացնելու:

Հասկանալի է, որ 1.500-ի դուրսբերումը՝ ուկրաիանական ճակատ ուղարկելու անհրաժեշտություն չէր:

Բայց և 1.500 հոգուն իր հաշվին ամենօրյա ռեժիմով Արցախում պահելն էլ է բավականին մեծ ծախս ու թվաբանություն:

Առնվազն 2,5 մլրդ դոլար ՌԴ-ն միայն ծախսել Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղապահների տեղակայման համար:

Մինչ այս պահը այդ թիվը մինիմում եռապատկվել է:

Հետևաբար՝ այն ավելորդ ծախսատարություն է:

Գուցե ստեղծվել է այնպիսի «ռասկլադ», որ Արցախի ամբողջական հայաթափումից 6 ամիս անց Բաքուն կաշկանդված չէ ու այլևս մտադիր չէ «իր տարածքում» մինչ 2025 թվականի նոյեմբերը հանդուրժել առանց այն էլ պաշտոնապես մանդատ չշնորհած ռուսական խաղաղապահ առաքելության ներկայությունը, մանավանդ ումից ստացել է հնարավորն ու մաքսիմալը, ում գործունեության - անգործության պայմաններում, անգամ երկակի ստանդարտների կիրառմամբ հաջողվեց ամբողջովին հայաթափել Արցախն ու այն բռնակցել Ադրբեջանին:

Չնայած, որ Մոսկվան առիթը բաց չէր թողնում ու պարբերաբար հայտարարում էր, որ հետայսու Արցախի հետ կապված հարցերը քննարկելու ու համաձայնեցնելու է բացառապես Բաքվի հետ:

Ինչևէ, տարբերակները, վարկածներն ու հիփոթեզները բազմաթիվ են ու բազմապիսի:

Շատ հավանական է, որ հետկուլիսային պայմանավորվածությունները «երկաթբետոնե» գաղտնիությամբ են ու դեռ երկար ժամանակ մեզ համար անհասանելի:

Իսկ մինչ այդ ականատեսն ենք Հայաստան-Ռուսաստան բումերանգային անսպառ մեղադրանքների:

Մի բան ակնհայտ է ու փաստ.

որքան էլ իրավամբ Մոսկվային իր մասով մեղադրենք այս իրավիճակի համար, միևնույն է՝ իր մեղավորության ահռելի բաժինն ունի նաև ՀՀ վարչապետը՝ իր վարած անհեռատես ու անհետևողական քաղաքականությամբ՝ ինչպես Արցախյան 44-օրյա պատերազմին նախորդած, այնպես էլ հաջորդած շրջաններում։

Հենց Փաշինյանը 2022-ի հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում Արցախը ճանաչեց Ադրբեջանի կազմում, կոնֆլիկտն այդկերպ համարելով փակված, որն ագրեսիայի գնալու հարցում արձակեց Ադրբեջանի ձեռքերը, իսկ ՌԴ-ին թույլ տվեց հղում կատարել այդ հայտարարությանը և չկատարել սեփական պարտավորությունները։

Հայաստանում շատերը կարծում են, շատերն էլ վստահ, որ «Արցախյան էջը վերջնական փակվում է կամ արդեն իսկ փակված է»:

Այն, որ Արցախը նախիջևանացվեց՝ փաստ է, բայց որ Արցախի հարցը վերջնականապես փակվեց՝ համաձայն չեմ:

Արցախի հարցը չի փակվել, այն ավելի է սրվել ու մտել նոր փուլ:

ՈՒ անկախ նրանից, թե այս իշխանություններն ինչպես են այն «գլխառադ» անում ու արհեստականորեն փակում, միևնույն է՝ նրանք ժամանակավոր են:

Արցախն է որ հավերժ է ու արցախահայինն է:

Այս պահին այսքանը:

Դավիթ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մեկնաբանություններ